italia

Geplaatst op zaterdag 18 oktober 2008 @ 20:33 , 696 keer bekeken

Op tal van plaatsen in Italië worden evenementen georganiseerd uit solidariteit met de schrijver Roberto Saviano, die door de maffia met de dood wordt bedreigd.

De Italiaanse schrijver Roberto Saviano.

Zijn roman Gomorra, waarin hij de praktijken van de georganiseerde misdaad in Zuid-Italië aan de kaak stelt, wordt komende week integraal voorgelezen op de radio van de publieke omroep. Ook komen er openbare voorleessessies in Napels, Turijn, Rome en Orvieto. Er worden handtekeningen verzameld voor een steunbetuiging aan Saviano en een open brief aan president Giorgio Napolitano, meldde de krant la Repubblica zaterdag op zijn website.

Er zijn al 1,2 miljoen exemplaren verkocht van Saviano's boek; de verfilming won in mei een prijs op het filmfestival in Cannes. De camorra, de maffia van Napels, heeft dan ook besloten Saviano te doden omdat hij "veel lawaai" heeft gemaakt, zo werd dinsdag bekend.

Saviano liet daarop woensdag weten dat hij Italië tijdelijk wil ontvluchten. "Ik wil een biertje drinken in het openbaar, ik wil wandelen", aldus de auteur, die al twee jaar politiebescherming heeft.

De film Gomorra beleeft in januari zijn Nederlandse première tijdens het International Film Festival Rotterdam. De film is vanaf 29 januari in bioscopen in heel Nederland te zien.

Soms wagen ze zich niet buiten de deur, de vrouwen in Scampia, de Bijlmerachtige buitenwijk van Napels. En als het tóch moet, dan zonder hoge hakken. Want gewoonlijk kleden ze zich elegant, maar als de Camorra, de Napolitaanse maffia, een vete uitvecht op straat, dan moet je je snel uit de voeten kunnen maken. Alle bewoners in Scampia weten hoe ze zich moeten aanpassen. Als er een aanslag is geweest neemt de ambulance de gewonden die het overleefd hebben niet mee. Want dan wordt de ambulance of het ziekenhuis overvallen om de klus af te maken. Dus ze blijven op straat liggen tot de Camorra een tweede keer is langsgeweest.

Een boek schrijven over de Napolitaanse maffia, een van de machtigste criminele organisaties ter wereld, en daarin iedereen bij naam en toenaam noemen. Je zou gaan denken dat de schrijver van Gomorra, Roberto Saviano (1979), levensmoe is. En, met alle respect, op de omslagfoto ziet hij er ook wel een beetje zo uit. Het zou grappig kunnen zijn, ware het niet dat hij en zijn gezin al maanden politiebescherming krijgen en voorlopig ondergedoken zitten. De Camorra is vastbesloten wraak te nemen.

Verdiepingen
De belangstelling van de Italiaanse pers voor de maffia is doorgaans matig. Het leeft alleen op als er langdurige vetes of grote rechtszaken zijn. Maar ook dan is de pers vaak tevreden met de restjes in de figuurlijke afvalcontainer achter het gebouw dat 'maffia' heet. Ondertussen sluipt Saviano binnen rond en brengt de verdiepingen in kaart. Hij infiltreerde vijf jaar lang als arbeider in de haven, in de naaiateliers en op de bouwplaats. Daarnaast had hij de beschikking over een onophoudelijke stroom onderzoeksrapporten en rechtbankverslagen. Hij wisselt scherpe analyses af met veelbetekenende anekdotes. Zo creëert hij een mozaïek van de wereldwijde holding company die de moderne Camorra is. Ze bezit de helft van de winkels in Napels en wereldwijd bezit ze hele straten, hotels en winkelketens van New York tot China, van Denemarken tot Noord-Afrika. De Camorra beheerst de bouwwereld in Zuid-Italië, heeft de internationale cocaïnehandel gemoderniseerd en is de spil in de wapenhandel tussen de voorraden in het voormalig Oostblok en diverse guerrillagroepen.

Saviano beschrijft de dynamiek van de moderne maffiaorganisatie aanmerkelijk moderner dan de Siciliaanse Cosa Nostra. Leden zijn in de eerste plaats ondernemer. Wie achter de tralies verdwijnt behoudt vaak zijn macht. Bij een liquidatie staat de opvolger al klaar, zoals met de tanden van een haai is er een continue aanvoer van nieuwe jonge leden. Het ouderwetse betalen van 'protectiegeld' heeft plaats gemaakt voor woekerleningen, juist omdat de banken zeer terughoudend zijn. De grens tussen wit en zwart geld vervaagt. Anders gezegd: De Camorra is verreweg de grootste economische kracht in Zuid-Italië.

Hollywood
Op driekwart van het boek slaat de radeloosheid bij Saviano even toe. Door het besef dat élk gebouw dat hij binnenloopt gebouwd is met maffiabeton waar mogelijk illegaal afval in is verwerkt. Aan elke lege fles die hij weggooit zal alleen de maffia verdienen. Ook élk stukje buffelmozzarella dat hij in de etalage bekijkt heeft een traject afgelegd dat door de Camorra beheerst wordt. In het volgende hoofdstuk is hij gelukkig weer een stuk vrolijker als hij een in beslag genomen maffiavilla bezoekt. Het staat op het punt te worden omgebouwd tot een tehuis voor wezen of daklozen. De buitenkant is een fort, de binnenkant een getrouwe kopie van Tony Montana's optrekje in Scarface. Daaronder bevindt zich nog een luxe bunker vol James Bond gadgets. De maffia ontleent geloofwaardigheid aan het kopiëren van Hollywoodfilms in plaats van andersom.

Gomorra (de bijbelse stad wordt genoemd in een klaagzang van twee Napolitanen, één ondertussen vermoord, de ander naar Rome gevlucht) is een fascinerend boek dat afrekent met clichématige beelden en onverschilligheid. Het toont op verontrustende wijze hoe de onderwereld schijnbaar onstuitbaar verweven is geraakt met de bovenwereld. Een vertaling van dit boek is vooral ook interessant, omdat er geen twijfel bestaat over activiteiten van de Camorra in Nederland.

INTERVIEW MET DE AUTEUR

Tot op het laatste moment is onduidelijk of en waar hij te spreken is. Dan het telefoontje. ,,Ik ben in de buurt, voor de Amerikaanse ambassade.'' We ontmoeten elkaar uiteindelijk bij de ingang van de Romeinse bioscoop Barberini. Een gepantserde limousine komt voorrijden. Een lange en een dikke lijfwacht stappen uit en inspecteren de omgeving. Dan Roberto Saviano: 28 jaar, schrijver, bedreigd door de meedogenloze Napolitaanse maffia. Vorig jaar mei publiceerde hij de roman Gomorra. De titel verwijst naar het oudtestamentische Sodom en Gomorra en naar de naam van de Napolitaanse maffia: de camorra.

Gomorra is Saviano's eerste boek. Er zijn in een jaar 700.000 exemplaren verkocht in Italië. In vele landen zijn vertalingen in voorbereiding en deze maand is de Nederlandse versie verschenen. Het boek is een aanklacht tegen de Napolitaanse camorra en de andere Italiaanse maffia's. Het is een angstaanjagend relaas ook over hoe Napels en omgeving in dertig jaar zijn uitgegroeid tot de grootste illegale afvalstortplaats van Europa. Saviano schetst hoe de camorra de internationale cocaïnehandel, de Italiaanse bouw, de textiel, de regionale politiek, de wapenhandel en de handel met China steeds meer domineert.

Het boek is een waarschuwing aan Europa. De Italiaanse maffia's zetten meer dan honderd miljard euro per jaar om en doen dat al lang niet meer alleen in Italië, maar overal en ook in Nederland. ,,Camorristi zien zichzelf als zakenlieden. Ze respecteren wetten zolang ze winst bevorderen. De onderneming heeft volgens hen altijd gelijk en mag alles uit de weg ruimen wat de winst beperkt. Politici willen vaak doen geloven dat maffia buurtcriminaliteit is. Maar het is kapitalisme in zijn puurste vorm.''

Ik trek het zware portier van de gepantserde wagen dicht en neem plaats naast de vriendin van Saviano. We rijden honderd meter en stoppen bij een restaurant. Een beveiliger gaat met ons mee naar binnen. De ander volgt de vriendin die wat wil gaan winkelen.

Zoals de camorrabazen, over wie hij schrijft, altijd op de vlucht zijn voor de politie en telkens op een andere plek onderduiken, zo treft Saviano na het succes van zijn boek hetzelfde lot: een bedreigd leven beschermd door bodyguards.

,,Ik geloofde niet in deze consequenties, toen ik het schreef. Ik dacht ook niet een symbool te worden van de strijd tegen de camorra. Maar het is duidelijk dat alles is veranderd. Zelf kun je wennen aan het idee dat je dit leven moet leiden, maar je kunt niet wennen aan het idee dat anderen, zoals je vriendin en familie, wegens jouw schuld ook in deze omstandigheden moeten leven. De familie moet antwoord vinden op deze druk en op groeiend wantrouwen van de omgeving.''

Saviano schrijft uit woede, zegt hij. ,,Ik heb geen enkel nobel motief. Alleen kwaadheid. Ik wil vertellen hoe de zaken ervoor staan. Mijn lot als jongere in Napels was voorbestemd: of emigreren naar Noord-Italië, of als soldaat meedoen aan een buitenlandse missie, of kiezen voor dat andere front, de camorra. Hoop op normaal werk is er niet voor iemand die, als ik, filosofie heeft gestudeerd.''

Niet kiezen voor emigratie, het leger of de camorra, betekent leven in een situatie met problemen. ,,En in die toestand voel je een gemis. Wat elders een recht is - vrijheid, veiligheid en werk - is dat hier niet. Je zoekt een vervanging voor die gebreken en dat is voor mij het schrijven.''

Het schokkende verhaal rammelt de lezer door elkaar. De ene scène is nog wreder dan de andere. Minderjarigen in kogelvrij vest die als schietschijf worden gebruikt om ze te harden. Gezichten van 'verraders' of vijanden die kapot worden geschoten. Een hoofd dat met een decoupeerzaag wordt afgesneden. Een container in de haven van Napels die zwevend door de lucht openschiet en tientallen lijken van Chinezen laat vallen. De lezer kan zich niet troosten met de gedachte 'het is maar een roman'. Want alles is gebaseerd op de werkelijkheid, op politiedossiers en op persoonlijke ervaringen van schrijver Saviano, die geboren en getogen is in Napels.

,,Ik ben op een heel eenvoudige manier begonnen met het schrijven over de camorra. Ik hoefde slechts te observeren in mijn eigen omgeving. Een enkele keer heb ik een baantje genomen om dichterbij te komen. Ik was assistent-fotograaf, waardoor ik kon fotograferen op de bruiloften van camorrabazen. De afgeluisterde gesprekken heb ik gewoon in de gerechtelijke stukken gevonden.''

Terwijl Saviano als fotograaf werkzaam was in de Napolitaanse wijken Secondigliano en Scampia, brak daar in 2005 een bloedige drugsoorlog tussen twee clans uit. Binnen een paar weken vielen er tachtig doden. Saviano luisterde naar zijn politiescanner en was vaak eerder dan de politie op de plek van het misdrijf om de gruwelen te aanschouwen en met omstanders te spreken. ,,In die dagen vielen er meer doden per dag in het Zuiden van Italië dan in het centrum van Bagdad.''

En toch is Gomorra een roman. En geen journalistiek verslag, zo beklemtoont Saviano telkens weer tijdens het gesprek. ,,Het was noodzakelijk om de vorm van een roman te gebruiken, want ik wilde de mythe beschrijven van de boss. De mythe die de boss ook rond zichzelf creëert. Zo is de dood niet een gevaar van zijn werk maar een deel ervan. Het is niet iets wat kan gebeuren, maar moet gebeuren. Het is als bij de fundamentalistische martelaren. Ik voel dat er in de landen rond de Middellandse Zee een overeenkomst is op dit gebied. Die hang naar martelaarschap, die fascinatie voor de dood. Dat is ook de camorra. Zoals de camorra ook opkomt voor zijn leden. Wie de gevangenis indraait krijgt een toelage, een deel voor de camorrist en een deel voor de familie. De camorra biedt zekerheid. De sociale voorzieningen binnen de camorra zijn in veel gevallen zelfs beter georganiseerd dan in de haperende Italiaanse verzorgingsstaat.''

Gomorra verscheen in een eerste oplage van 5000 exemplaren. De uitgever had er geen grote plannen mee. Maar Saviano trok er Italië mee rond, hield voordrachten op scholen. Jongeren hebben elkaar erover verteld. ,,Toen het boek na vijftien dagen uitverkocht was, stond er zelfs een jochie aan mijn deur. Die vroeg om een exemplaar, zo graag wilde hij het lezen. Ik ben daarvan geschrokken. Er is honger naar deze verhalen. Want deze verhalen onderga je, maar begrijp je niet. Of als je ze begrijpt dan zie je er alleen een mythe in.'' Daarnaast fascineert het boek degenen die gewoon gegrepen zijn door misdaadromans. ,,Niet iedereen leest het om er schande van te spreken. Er is ook het plezier om te zien hoe de crimineel schiet en bloed laat vloeien. Dat heb ik er bewust ingestopt. Als je niet de mythe van de boss erkent, begrijp je het succes van de camorra niet.''

De Napolitaanse maffia controleert hele wijken van Napels, dorpen en steden; maar heeft ook een miljardenomzet in de bouw, de handel, de textiel, de horeca, de wapenhandel, de afvalverwerking en de drugs. Net als de 'ndrangheta, de Calabrese maffia, is de camorra actief in Noord- Italië, in Oost-Europa en volgens Saviano ook in Noord-Europa en in Nederland.

,,De camorra heeft geïnvesteerd in gokpaleizen en casino's. Hun kartels maken dankbaar gebruik van de liberale softdrugspolitiek in Nederland. Via de coffeeshops bestellen ze enorme hoeveelheden hasj die ze vervolgens naar de rest van Europa exporteren. Alle grote onderzoeken van de laatste vijf jaar naar drugshandel vanuit Napels hebben een Nederlands aspect. Het laatste onderzoek heet Tiro Grosso, (Grote Trek). Er blijkt dat de 'ndrangheta volop profiteert van de mogelijkheid om in Nederland brievenbusmaatschappijen op te zetten die worden gebruikt bij het witwassen van crimineel geld.''

Nederland, zo stelt Saviano, is een open haven voor de hasj in Europa. De camorra reist permanent op Nederland. ,,In Nederland is het moeilijk de camorra waar te nemen, omdat ze er geen militaire controle uitoefent. Er zijn geen Italianen die op elkaar schieten in de Nederlandse straten. Maar de camorra is er.

,,Nederland zou moeten erkennen dat liberalisering van de softdrugs geen zin heeft als je als land alleen staat. Je bevoordeelt er alleen de criminele kartels mee. Alleen door drugs op Europees niveau te liberaliseren zou je het de drugskartels moeilijk kunnen maken.''

Volgens Saviano steekt Nederland de kop in het zand, omdat het daar belang bij heeft. ,,Centrum van de hasjhandel zijn, betekent dat er dagelijks enorme kapitalen Nederland binnenstromen.'' Geld dat wordt witgewassen en wordt geïnvesteerd in de bouw, in de horeca. Geld dat werkgelegenheid en groei creëert.

,,Zolang landen geen last hebben van criminaliteit op straat, kan het ze niks schelen waar al dat geld vandaan komt. De camorra weet dat en vermijdt in het belang van de handel overlast gevende criminaliteit in Nederland. Nederland moet begrijpen dat de camorra niet enkel een Italiaans probleem is. Het is een probleem dat de economie van veel andere landen aangaat. Als een land wordt geïnfiltreerd door de camorra, worden uiteindelijk de vrije economie en de democratie bedreigd. Zoals rond Napels, waar tientallen gemeentebesturen zijn ontbonden vanwege maffia-infiltratie en waar de camorra de lokale economie totaal beheerst.''

Saviano strijdt, maar of het veel zal veranderen weet hij niet. ,,Ik zie de toekomst somber in. Het gaat niet om het verslaan van de individuele maffiafamilies. Dat lukt wel. Of ze vermoorden elkaar of ze worden gearresteerd. Maar dat betekent niet dat je ze verslaat. De Napolitaanse camorrafamilie Di Lauro zit inmiddels bijna in zijn geheel in de gevangenis. Maar het criminele netwerk dat ze hadden opgezet, is overgenomen door nieuwe leiders en wordt verfijnd. Dat is het ongelooflijke. ''

http://www.robertosaviano.com/